Estoński CIT, czyli ryczałt od dochodów spółek, staje się coraz popularniejszą formą opodatkowania wśród polskich firm. Uproszczona księgowość, brak konieczności kalkulowania kosztów podatkowych i odroczenie podatku do momentu wypłaty zysku to jego największe zalety. Nie oznacza to jednak, że w tym systemie znikają wszystkie wątpliwości. Jedną z częstszych jest kwestia kwalifikacji kar umownych, mandatów i odszkodowań – czy wpływają one na podstawę opodatkowania i kiedy mogą zostać uznane za wydatki niezwiązane z działalnością gospodarczą?
Wydatki niezwiązane z działalnością – podstawa w estońskim CIT
Zgodnie z art. 28m ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT, opodatkowaniu ryczałtem podlega dochód odpowiadający wysokości wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Definicja nie jest tożsama z katalogiem kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodu (art. 16 ust. 1 ustawy o CIT), ale w praktyce fiskus często sięga do tej analogii.
Ministerstwo Finansów w przewodniku do ryczałtu (2021 r.) wskazało, że wydatki sankcyjne, takie jak kary, grzywny czy odsetki od nieterminowych zobowiązań, co do zasady będą traktowane jako niezwiązane z działalnością. To stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach podatkowych.
Kary umowne – spór z fiskusem i pierwsze wyroki
W klasycznym CIT kary umowne z tytułu wad towarów, usług czy zwłoki w dostawie są wprost wyłączone z kosztów podatkowych (art. 16 ust. 1 pkt 22). Organy podatkowe przyjmują, że również w estońskim CIT tego typu wydatki są sankcyjne i jako takie podlegają opodatkowaniu ryczałtem.
Przykład: w interpretacjach z 2023 r. (m.in. sygn. 0111-KDIB2-1.4010.266.2023.1.KK) fiskus uznał, że kary płacone przez spółkę budowlaną za opóźnienia w realizacji umów czy uszkodzenia sprzętu są wydatkami niezwiązanymi z działalnością i podlegają opodatkowaniu.
Jednak nie zawsze linia ta jest jednoznaczna.
- Wyrok NSA z 6 maja 2025 r. (II FSK 1012/22) – sąd uznał, że kara umowna może być kosztem, jeśli opóźnienie nie wynikało z winy podatnika. To orzeczenie otwiera furtkę do korzystniejszej interpretacji także w estońskim CIT.
- Wyrok WSA w Poznaniu z 25 stycznia 2024 r. (I SA/Po 632/23) – sąd stwierdził, że kary umowne zapłacone przez spółkę za niedotrzymanie terminu z przyczyn rynkowych (np. opóźnione dostawy surowców) są wydatkiem związanym z działalnością i nie powinny być traktowane jako sankcja.
Ostateczna kwalifikacja zależy więc od tego, czy kara wynika z działań zawinionych przez podatnika, czy raczej z obiektywnych okoliczności prowadzenia biznesu.
Mandaty i grzywny – zawsze poza działalnością
Tu stanowisko fiskusa jest jednoznaczne: mandaty, kary administracyjne i grzywny nigdy nie mogą być uznane za wydatki związane z działalnością gospodarczą. W estońskim CIT podlegają one opodatkowaniu ryczałtem w wysokości 10% lub 20% w zależności od wielkości firmy.
Odszkodowania – kwestia źródła i celu
W przypadku odszkodowań sprawa jest bardziej złożona:
- mogą być uznane za związane z działalnością, jeśli wynikają np. z ugód sądowych lub pozasądowych zawieranych w celu ochrony reputacji i uniknięcia wyższych kosztów (interpretacja z 24 listopada 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.606.2022.3.EJ),
- będą traktowane jako wydatki niezwiązane z działalnością, jeśli dotyczą wad towarów i usług czy odszkodowań pracowniczych wyłączonych z kosztów podatkowych.
Podsumowanie – uproszczenie z pułapkami
Estoński CIT zdejmuje z firm obowiązek rozliczania kosztów w tradycyjny sposób, ale nie oznacza to braku ryzyka podatkowego. Wydatki sankcyjne i nieuzasadnione ekonomicznie wciąż mogą być uznane za wydatki niezwiązane z działalnością i obciążone ryczałtem.
W czym możemy pomóc?
Zapraszamy do kontaktu. Jesteśmy po to, żeby ułatwiać prowadzenie Twojej działalności.
Making business easier.
